Hoe vaak denk ik wel niet: “ja, maar…. Ik ben hier verantwoordelijk voor.” Ik kan me soms zo verantwoordelijk voelen voor van alles en nog wat, dat ik mijn verantwoordelijkheidsgevoel eens even flink onder de loep heb genomen. Het journaal? Kijk ik niet meer. Te moeilijk, te lastig om te zien. Moorden, oorlog, opstanden, vluchtelingen, Gironummers voor goede doelen, eigenlijk krijg ik bij alles een zelfde soort gevoel. “Au!” Ik voel de pijn, zie de dingen en trek het me aan. Dus kijk ik niet meer… Alsof het daardoor weg gaat? Niet dus.

Wat dan wel? Hoe gaan we om met maatschappelijke problemen? Waarom vind ik het zo moeilijk om van een collega te lezen dat ze de gemeentebelasting niet kan betalen, maar niet in aanmerking komt voor restitutie? “Waarom,” vraag ik me dan af, “waarom maak ik me zo druk over de wereld?”

Het antwoord is simpel en voor de hand liggend: “het gaat me aan het hart, het raakt me en ik voel me verantwoordelijk om er wat aan te doen.” Oké dan. Hier schrik ik eigenlijk even van. “Hoezo ben ik verantwoordelijk?” En toen begon er een sneeuwballetje in mij te rollen. “Waarvoor voel ik me eigenlijk allemaal verantwoordelijk? Mijn gezin, hoe mijn cliënten zich voelen, voor wat mij maatschappelijk gezien raakt, maar nog veel en veel meer.” Uiteindelijk kwam de conclusie erop neer, dat ik me verantwoordelijk voel voor alles waarin anderen hun verantwoordelijkheid niet nemen…. Omdat mensen het niet willen of niet kunnen. Overal waar ik mensen zie vechten en stoeien met hun leven, daar heb ik het gevoel dat ik sterk moet zijn. Dat ik er voor ze moet zijn. En volgens mij ben ik niet de enige! We vinden allemaal dat we ontwikkelingshulp moeten bieden. We doen allemaal mee voor het goede doel, we geven allemaal kleren weg aan mensen die het zelf niet kunnen opbrengen. Allemaal hebben we een soort schuldgevoel dat we er voor de ander moeten zijn. Dat we op moeten komen voor de “zwakkere”. Zelfs ons hele belastingstelsel is erop gericht! Wij noemen dat onze verantwoordelijkheid nemen…

Maar…… werkt dit eigenlijk wel? Is het wel de bedoeling dat we de verantwoordelijkheid nemen voor een ander? Want wat gebeurt er? Deze mensen die nu geholpen worden, voelen zich afhankelijk. Sterker nog: sommige mensen eisen de hulp waarvan ze vinden dat zij die als minderbedeelde verdiend hebben... Is dat wat we willen? Is dit echt de oplossing? Als helper in hart en nieren, leek het me vroeger toe dat ik de pijn en het verdriet van anderen wel kon dragen. Dat ik sterk was en er voor de ander moest zijn. Ik sprong op de barricade, ik ging het gevecht aan. Ik kwam op voor rechtvaardigheid, ik studeerde om die reden zelfs rechten.

Nu ik werk als coach, merk ik dat ik mensen pas echt help als ik ze zelf de verantwoordelijkheid laat nemen. Dat ik ze in hun kracht zet door het ze zelf te laten doen. Want als ik doe alsof ik het allemaal wel weet en ik het varkentje wel eens voor ze ga wassen, wat leert de cliënt er dan zelf van? Het is zo gemakkelijk om te denken dat ik het allemaal wel weet en alles al gezien heb. Om met oplossingen te komen die geweldig zijn voor de ander. "Tjonge, jonge, wat ben ik goed." Ja, ja. Mooie manier van denken, maar ergens doen we dit allemaal wel eens. Ga jezelf maar eens na. Zeg je nooit eens: “zo dat heb ik nou eens mooi voor jou opgelost!” Of “ik probeer je te helpen, maar dan moet je wel luisteren?” Een leuke is ook: “je moet echt meedoen, het is voor een goed doel!” We weten met zijn allen zo goed wat de ander nodig heeft, dat we soms totaal doorslaan en niet eens meer in de gaten hebben dat we niet de ander helpen, maar gewoon proberen het probleem uit de wereld te helpen, zodat wij er geen last meer van hebben en we onszelf op de schouder kunnen kloppen: “dat heb ik goed gedaan!”

Het is de weg waar de farmacie zo fout in is gegaan. We bieden mensen een pilletje aan en dan worden ze wel beter! Mooi niet dus. Ondertussen zijn meer dan een miljoen Nederlanders afhankelijk van een pilletje dat als antidepressiva de wereld in gaat. Maar het helpt slechts oppervlakkig. Want het lost het probleem op zich totaal niet op. Beter zou het zijn om mensen te leren hoe ze krachtig en vol vertrouwen in het leven kunnen staan. Dat ze niks nodig hebben om zich lekker te voelen. Maar dan moeten ze wel aan zichzelf werken. DUS: zelf verantwoordelijkheid nemen over hun eigen leven. En dat betekent, dat niemand hun probleem oplost, maar dat ze leren hoe ze hun eigen probleem moeten oplossen. Daarop zou elke vorm van hulp gericht moeten zijn! 

Wat betekent dit voor de mensen met een groot verantwoordelijkheidsgevoel? Stop met je schuldig en verantwoordelijk te voelen voor dingen die jou zelf niet aangaan. Vanuit die positie kun je iemand niet helpen. Je mag zeker helpen, maar dat moet voortaan heel anders. De ander kun je slechts helpen vanuit een kracht die vertrouwen geeft aan de ander. En dat betekent dat ook de helper zelf soms moet toegeven dat hij of zij zelf ook wel wat hulp en steun kan gebruiken. Je hoeft niet sterk te zijn en je hoeft jezelf niet groot te houden. Je hoeft niet de oplossing voor de ander te bedenken. Dat zit allemaal tussen de oren. In principe betekent je verantwoordelijkheid nemen: er werkelijk voor de ander ZIJN. Niet met een verborgen agenda, niet om jezelf daarmee een prettig gevoel te bezorgen. Maar juist de ander te laten geloven in zichzelf, door de ander vertrouwen te geven en niks over te nemen. 

En de mensen die het nodig hebben om hulp aan te nemen van een ander en zelf niet de verantwoordelijkheid kunnen of durven nemen? Hoe kunnen die zich sterker opstellen zonder afhankelijk te worden?

Weet dat je altijd iets te bieden hebt! Zelfs wanneer je het gevoel hebt compleet afhankelijk te zijn van anderen, zelfs dan kan je de verantwoordelijkheid nemen over je eigen leven! Blijf geloven in jezelf, laat jezelf nooit wijsmaken dat je niks waard bent of minder bent dan een ander. Want dat is wat er vaak gebeurt. Wanneer je kwetsbaar bent, wanneer je het gevoel hebt niet goed zelf de verantwoordelijkheid te kunnen nemen, zorg dan dat je altijd mensen om je heen verzamelt die jou helpen door je te laten ervaren dat je er helemaal mag zijn. Zorg dat je op zoek blijft gaan naar jouw ware kracht. Blijf in jezelf geloven en zoek wegen om te laten zien dat je nog altijd je eigen verantwoordelijkheid neemt, op jouw manier. Dat betekent ook dat je een helper moet zoeken, die weigert naar je te luisteren als je zeurt... Want als je hulp nodig hebt, ben je nooit en te nimmer zielig. Als je zelf bent gaan geloven in je eigen zieligheid, dan wordt het al helemaal tijd om je verantwoordelijkheid nu eens te nemen. Niemand is zielig! Dat is een krachteloze manier om te vertellen dat je het bijltje erbij hebt neergegooid.

De weg om vooruit te komen is simpel en mooi. Voel jezelf dankbaar! Als iemand je helpt, zeg: "bedankt." Als je ontdekt dat jij waardevol bent voor wat je doet en wie je bent: "zeg bedankt tegen jezelf!" Het woord bedankt geeft je zoveel meer kracht dan al het andere wat je ooit geprobeerd hebt. Wat helpt is een schriftje bij te houden: elke dag 3 momenten noteren die jou dankbaar hebben gestemd. De vogel op je balkon, een kaartje in de brievenbus, die mevrouw die voor jou even een boodschapje wilde doen. Het zijn de simpele dingen die je dankbaar kunnen stemmen. Houd dit schriftje dagelijks bij en zet jezelf ertoe om die dankbare momenten te koesteren en vast te leggen. Leer van deze momenten te genieten. En dan: voel je de kracht terug komen. Dan voel je dat je zelf verantwoordelijk bent voor jouw geluk. En dat dat geluk overal in te vinden is, als je de ogen maar opent. 

Laten we wel wezen: verantwoordelijkheidsgevoel is een deugd, maar je kan er ook in doorslaan. Naar de ene of de andere kant. Uiteindelijk heeft het allemaal te maken met geven en nemen. Daar waar je geneigd bent veel te geven, zul je moeten leren om ook aan te nemen. Om daar de balans in te houden. En wanneer omstandigheden jou verplichten om veel hulp of steun aan te nemen, blijf dan veel van jezelf geven. Ook weer om die balans in evenwicht te houden. Want wanneer je zelf blijft geven, blijf je onafhankelijk en dus vrij. Jouw bijdrage is dan net zo belangrijk als die van elk ander mens. Zo dragen we samen de verantwoordelijkheid en is de last een stuk lichter. Uiteindelijk is de last verlichten hetgeen we dan bereiken en dat is een prachtig vooruitzicht.